O Hammurabi (c. 1810 – c. 1750 BC) a ikaono ni tui ni imatai ni soqosoqo ni veiliutaki vaka-Papiloni ni yavusa ni Amoriti,[1] ka veiliutaki mai na c. 1792 BC ki na c. 1750 BC (me vaka na Chronology e Loma). A liutaki koya o tamana, o Sin-Muballit, ka a lako laivi mai na bula ni sa sega ni bula vinaka. Ena gauna ni nona veiliutaki, a qaqa o koya vei Elami kei na veikoro lelevu kei Las, Esnunna, kei Mari. A vakasosataki Ishme-Dagan I, na tui Asiria, ka vakasaurarataki luvena o Mut-Ashoc me vakacaucautaki, ka kauta mai e voleka ni o Mesonitamia taucoko ena ruku ni veiliutaki mai Papiloni.[2]

E kilai levu duadua o Hammurabi ena nona a solia na Code of Hammurabi, ka kaya ni sa ciqoma mai vei Shamash, na kalou ni lewa dodonu mai Papiloni. E sega ni vakatauvatani kei na lawa taumada vaka Sumeria, me vakataka na iVakatakilakila ni nomu-Nammu, ka a vakanamata tiko ki na kena saumi na cala a yaco, na Lawa i Hammurabi e dua vei ira na imatai ni lawa me vakabibitaka vakalevu cake na itotogi vakayago nei koya na dausoli cala. E volai kina na itotogi me baleta na cala yadua ka sa dua vei ira na imatai ni lawa me tauyavutaki kina na nanumi ni tawa cala. E dina ga ni sa rui kaukauwa sara na kena itotogi ena ivakatagedegede ni gauna oqo, e kena inaki me yalani kina na veika a vakatarai vua e dua e caka cala me cakava me saumi lesu kina. Na iVakatakilakila i Hammurabi kei na Lawa i Mosese ena Torah e tu kina e levu sara na ka e tautauvata.

A raica o Hammurabi e vuqa ni kalou ena nona bula vakaikoya. Ni oti na nona mate, a rokovi sara o Hammurabi ni dua na dauvakadrukai levu ka vakatetea na bula vakatamata ka vakasaurarataki ira na tamata kecega me ra sauma vei Marca, na nodra kalou vakavanua na Papiloni. E muri, a yaco me vakamatatataki na nona rawa-ka vakamataivalu ka sa yaco me vakadreta na nona itavi vakadaulawa taucoko me ivakarau taumada ni nona isolisoli vakawa. Ena dua na gauna e muri, na veiliutaki nei Hammurabi sa yaco me idusidusi ni veika kece a yaco ena veigauna sa oti yani. Ni oti sara mada ga na matanitu vakatui a tara o koya ni a bale sobu, a se vakarokoroko tikoga vaka dua na iliuliu ni turaga, ka vuqa na tui ena Tokalau voleka e kaya ni o koya e dua na qase e liu. A kunei tale o Hammurabi mai vei ira na dauvakadroitukutuku ena mua ni ikatinikaciwa ni senitiuri ka ra sa laurai me dua na tamata bibi ena itukutuku ni lawa.

Veitikina veisau

  1. "Hammurabi | Biography, Code, Importance, & Facts".
  2. Beck, Roger B.; Black, Linda; Krieger, Larry S.; Naylor, Phillip C.; Shabaka, Dahia Ibo (1999). World History: Patterns of Interaction. Evanston, IL: McDougal Littell. ISBN 978-0-395-87274-1. OCLC 39762695.